Co więc wpływa pozytywnie na efektywność działalności naukowej? W historii nauki pojmowano to różnie. Platon uważał, że źródłem wiedzy jest twórcze natchnienie – „dajmonion”. W XIX wieku duże znaczenie przypisywano fantazji (Ribot), inteligencji (Terman), a nawet niezrównoważeniu psychicznemu (Lombroso). Zgadzając się z niektórymi z tych stwierdzeń spróbujmy wymienić cechy osobowości sprzyjające działaniom poznawczym.

Oto one:

• dobra pamięć, pozwalająca na szybkie przywołanie potrzebnych do rozważań informacji; ’
• rozwinięta wyobraźnia, umożliwiająca oderwanie się od stereotypów myślo­wych i uzyskanie innego obrazu zdarzenia;
• inteligencja, traktowana jako umiejętność praktycznego stosowania operacji logicznych;
• krytycyzm wobec poglądów i opinii wygłaszanych przez innych, a także wo­bec poglądów własnych, nieuleganie pozorom;
• aspiracje poznawcze tzn. chęć zdobywania wiedzy, silne osobiste motywacje w tym kierunku pozwalające na wyrzeczenia dla zaspokojenia ciekawości;
• odwaga głoszenia własnych poglądów;
• kultura osobista i umiejętność współpracy z innymi ludźmi, umiejętność pod­porządkowania własnych interesów interesom grupowym, lojalność wobec przełożonego i kolegów;
• konsekwencja i wytrwałość w dążeniu do celu, systematyczność;
• umiejętność organizowania własnej pracy, znajomość reakcji własnego orga­nizmu na bodźce wynikające z pracy naukowej.

Do tego psychologicznego obrazu idealnego pracownika naukowego należy dodać jeszcze podstawowe i specjalistyczne przygotowanie zawodowe, a także dobry stan zdrowia i umiejętność radzenia sobie w sytuacjach pozanaukowych.